Fekal İnkontinans

Bağırsak hareketlerini kontrol etme güçlüğüne fekal inkontinans denir. Bağırsak inkontinansı olarak da adlandırılan fekal inkontinans, gaz çıkarırken bir miktar dışkının sızması şeklinde görülebileceği gibi, bağırsak kontrolünün tamamen kaybı olarak da görülebilir. İshal, kabızlık, kas veya sinir hasarları; fekal inkontinansın yaygın nedenleri arasında sayılabilir.

Fekal İnkontinansın Semptomları

Fekal inkontinans, ishal esnasında geçici olarak görülebileceği gibi tekrarlayabilir veya kronik hale gelebilir. Kronik fekal inkontinans hastaları, dışkıyı tutamayabilirler. Buna sıkışma inkontinansı denir.

Fekal inkontinansın bir diğer türü ise dışkı yapma ihtiyacını fark etmemektir. Buna da pasif inkontinans denir.

Fekal inkontinans; ishal, kabızlık, gaz veya şişkinlik gibi diğer bağırsak sorunlarıyla birlikte ortaya çıkabilir.

Fekal İnkontinans Muayenesi

Kendinizde veya çocuğunuzda fekal inkontinans belirtileri görüyorsanız, doktorunuza başvurmalısınız. Hastalar, fekal inkontinans hakkında konuşmaya isteksiz olabilmektedir ama fekal inkontinansın tedavisi mümkündür ve ne kadar çabuk tedavi olunursa semptomlar o kadar çabuk hafifler.

Fekal İnkontinansın Nedenleri

Fekal inkontinans, birçok nedenden kaynaklanabilmektedir.:

Kas hasarı: Rektumdaki büzücü kasların hasar görmesi, dışkının tutulmasını zorlaştırabilir. Doğum esnasında –özellikle epizyotomi (vajina ile anüs arasında kesik açılarak doğumun kolaylaştırılması) yapıldıysa veya forseps (doğum kaşığı) kullanıldıysa– böyle bir hasar meydana gelebilir.

Sinir hasarı: Rektumdaki büzücü kasların veya dışkı hissini kontrol eden sinirlerin hasar görmesi, fekal inkontinansa neden olabilir. Sinir hasarı; doğumdan, bağırsak hareketi esnasında uzun süre ıkınmaktan, omurilik hasarı veya felçten kaynaklanabilir. Diyabet veya multipl skleroz gibi bazı hastalıklar da bu sinirleri etkileyerek fekal inkontinansa neden olabilir.

Kabızlık: Kronik kabızlık; dışkının kuru ve sert bir kütle halinde rektumda birikmesine neden olabilir. Bu durumda dışkı, dışarı atılamayacak kadar büyük hale gelir. Bundan dolayı rektum ve bağırsak kaslarının direnci zamanla zayıflar; sindirim kanalının ilerisindeki gevşek dışkı, katı dışkıyla birleşip anüsten dışarı sızar. Kronik kabızlık ayrıca, sinirlere hasar vererek fekal inkontinansa neden olabilir.

İshal: Gevşek dışkı, katı dışkıya göre rektumdan dışarı daha kolay atılır. Dolayısıyla ishal, fekal inkontinansı daha şiddetli hale getirebilir.

Hemoroid: Rektumdaki damarların şişmesi, hemoroide neden olur. Bu durum, anüsün tamamen kapanmasına engel olduğu için dışkının sızmasına neden olur.

Rektumun depolama kapasitesnda azalma: Normal şartlar altında, dışkıyı tutabilmek için rektum esner. Ameliyat, radyasyon tedavisi veya iltihaplı bağırsak rahatsızlıklarından dolayı yara alan veya sertleşen rektum ise gerektiği kadar esneyemez. Bu durum da dışkı sızıntısına neden olur.

Ameliyat: Rektum ve anüs ameliyatlarını da içeren kompleks hemoroid ameliyatları, kas ve sinirlere hasar vererek fekal inkontinansa neden olabilir.

Rektal prolaps (sarkma): Rektumun anüse doğru sarkması, fekal inkontinansa neden olabilir. Rektumdaki büzücü kasların sarkma sonucu esnemesi, bu kasları kontrol eden sinirlere hasar verebilir. Bu durum ne kadar uzun sürerse, kas ve sinirlerin iyileşmesi de o kadar uzun sürer.

Rektosel: Rektumun vajinadan sarktığı durumlarda, kadınlarda fekal inkontinans meydana gelebilir.

Fekal İnkontinans Riskini Artıran Faktörler

Fekal inkontinansın ortaya çıkma riskini artıran bazı faktörler, şunlardır:

Yaş: Fekal inkontinans her yaşta görülebilmesine rağmen, 65 yaşın üstündeki yetişkinlerde daha sık görülür.

Cinsiyet: Fekal inkontinans, doğum sonucunda ortaya çıkabilir. Ayrıca son araştırmaların gösterdiğine göre, menopoz döneminde hormon yenileme tedavisi gören kadınlarda fekal inkontinans görülme riski daha fazla olabilmektedir.

Sinir hasarı: Uzun süreli diyabet, multipl skleroz, ameliyat veya yaralanmadan kaynaklanan sırt travması; fekal inkontinans riskini artırır. Çünkü bu sorunlar, boşaltımı kontrol eden sinirlere zarar verebilmektedir.

Fiziksel engel: Fiziksel engele neden olan hasar, rektal sinirlere de zarar vererek fekal inkontinansa neden olabilir.

Fekal İnkontinansın Neden Olduğu Sorunlar

Fekal inkontinansın neden olabileceği sorunlar, şunlardır:

Duygusal bozukluk: Kişinin bedensel fonksiyonları üzerindeki kontrol kaybı; utanç hissine veya depresyona neden olabilir. Fekal inkontinans sorunu yaşayan insanlar, yaygın olarak sorunu saklayabilmekte ve sosyal aktivitelerden uzak durabilmektedir.

Cilt tahrişi: Anüs çevresindeki deri oldukça hassastır. Dışkıyla sıkça temas; bu bölgede acı, kaşınma ve tedavi gerektiren yaraların açılmasına neden olabilir.

Fekal İnkontinansı Önlemenin Yolları

Sorunun nedenine bağlı olarak, fekal inkontinansın ortaya çıkmasını veya kötüleşmesini engellemek mümkün olabilir:

-Kabızlığı hafifletmek: Kabızlığı hafifletmek veya önlemek için egzersiz yapmak, lif oranı yüksek gıdalarla birlikte bol sıvı tüketmek gerekir.

-İshali kontrol altına almak: İshale neden olan bağırsak enfeksiyonu gibi rahatsızlıkların tedavisiyle, fekal inkontinans engellenebilir.

-Ikınmamak: Bağırsak hareketleri esnasında ıkınmak, anüsteki büzücü kasları zamanla güçsüzleştirebilir veya bölgedeki kas ve sinirlere zarar vererek fekal inkontinansa neden olabilir.

Fekal İnkontinansın Teşhisi

Doktorunuz, durumunuz hakkında sorular sorabilir ve anüs muayenesini de içeren fiziksel testler yapabilir. Sinir hasarını tespit etmek için muayene esnasında sonda kullanılabilir. Büzücü kasların durumunu görmek için bu işlem uygulanır.

Fekal İnkontinansın Teşhisi için Yapılan Tıbbî Testler

Fekal inkontinansın hangi bölgeden kaynaklandığını saptamak için yapılan bazı testler, şunlardır:

Dijital rektal test: Büzücü kasların sıkılığını ve rektal bölgede bir sorun olup olmadığını anlamak için doktorunuz, steril bir eldiven taktığı eliyle rektumu muyane edebilir. Rektal prolaps kontrolü için doktorunuz karnınıza bastırmanızı isteyebilir.

Balon atılım testi: Bu test için rektumdan içeri küçük bir balon sokulur ve içi suyla doldurulur. Sonra balonu çıkarmanız için tuvalete gitmeniz istenir. Eğer bu işlem bir ilâ üç dakikadan uzun sürüyorsa, dışkılama sorununuz var demektir.

Anal manometri: Bu test için anüs ve rektuma, dar ve esnek bir tüp yerleştirilir. (Tüpün ucundaki küçük balon esneyebilir) Bu test, büzücü kasların sıkılığını ve rektumun durumunu ölçmeye yarar.

Anorektal ultrasonografi: Dar, çubuk benzeri bir tıbbî aparat anüs ve rektuma sokulur. Bu araç, büzücü kasların durumunu değerlendirebilmesi için doktorunuza video görüntüleri sağlar.

Proktografi: Özel olarak tasarlanmış bir tuvalette, bağırsak hareketleri esnasında x-ray video görüntüleri alınır. Bu test, rektumun ne kadar dışkı tutabildiğini ve dışkının ne kadar iyi atıldığını ölçmek için yapılır.

Kolonoskopi: Bu test esnasında, bütün bağırsağın durumunu görmek için kameralı, esnek bir tüpün rektuma yerleştirilir.

Manyetik rezonans görüntüleme (MRI): Kasların ne durumda olduğunu görebilmek için MRI ile büzücü kasların görüntüsü alınır. Bu test ile organların dışkılama esnasındaki durumları da görüntülenebilir.

Fekal İnkontinasın Tedavisi

Kas hasarı, fekal inkontinansa neden oluyorsa; bölgedeki kasları güçlendirmek için doktorunuz egzersiz veya başka tedaviler önerebilir. Bu tedaviler, büzücü kasların kontrolünü ve dışkının sıkıştırma farkındalığını artırabilir.

Fekal inkontinans tedavisi için yapılabilecek egzersizler, şunlardır:

Kegel egzersizleri: Kegel egzersizleri, idrar torbası ve bağırsakları destekleyen pelvik taban kaslarını güçlendirir. Bu kaslar, kadınlarda, ayrıca rahmi destekleyerek inkontinansı azaltır. Kegel egzersizlerini yaparken, idrar akışını kesmek için kullandığınız kasları sıkmanız gerekir.

Kasları üç saniye boyunca sıkılı tutun, sonra üç saniye boyunca bırakın. Bu işlemi 10 kez tekrarlayın. Kaslarınız güçlendikçe, sıkılı tutma süresini uzatın. Zamanla bu egzersizi üçerli setler halinde 10 kez tekrarlayın.

Biofeedback: Fizyoterapistler, anüs kaslarını güçlendirecek basit egzersizleri öğretebilirler. Bu sayede hastalar; pelvik taban kaslarını nasıl sıkacaklarını, dışkının boşaltılmaya hazır olduğunu fark etmeyi, boşaltımın uygun olmadığı zamanlarda da boşaltımı engellemek için ilgili kasları sıkmayı öğrenirler.

Bağırsak egzersizi: Doktorunuz, günün belli bir anında, bağırsak hareketi için bilinçli olarak çaba sarf etmenizi isteyebilir (örneğin yemekten sonra). İhtiyacınız olduğunda tuvalete gitmek, kontrol kazanmanızı sağlayabilir.

Dolgu maddeleri: Emilemeyen dolgu maddelerinin enjeksiyonu, anüs duvarlarını sağlamlaştırarak dışkı sızıntısını önlemeye yardımcı olur.

Kuyruk sokumu sinirlerinin uyarımı (SNS): Kuyruk sokumu sinirleri, omurilikten pelvis (leğen kemiği bölgesi) kaslarına uzanır ve rektumdaki büzücü kasları kontrol eder. Sinirlere devamlı olarak küçük elektrik sinyalleri gönderen bir cihaz yerleştirmek, bağırsak kaslarını güçlendirebilir.

Posterior tibial sinir uyarımı (PTNS/TENS): Bu tedavi, ayak bileğindeki posterior tibial sinirleri uyarır.

Vajinal balon: Vajinaya, pompa benzeri bir tıbbî cihaz yerleştirilir. Şişen balon, rektal bölgeye basınç uygulayarak fekal inkontinas nöbetlerini azaltabilir.

Radyofrekans tedavisi: Secca işlemi olarak da bilinen işlem esnasında, kasların güçlenmesi için, anal kanalın duvarına ısı kontrollü radyofrekans enerjisi verilir. Radyofrekans tedavisi, vücudu çok az tahrip eder ve lokal anestezi ile uygulanır.

Fekal İnkontinansta Ameliyat

Doğumdan kaynaklanan rektal sarkma veya büzücü kaslarda meydana gelen hasar gibi, fekal inkontinansa neden olan sorunların tedavisi için ameliyat gerekebilir. Bunun için uygulanan bazı ameliyatlar, şunlardır:

-Sfinkteroplasti: Bu işlem, anal bölgedeki büzücü kaslarda doğum esnasında meydana gelen hasar ve zayıfları düzeltir. Doktor, zarar görmüş bir kas bölgesi belirler ve onun uçlarını, etrafındaki dokulardan kurtarır. Sonra kas uçlarını tekrar bir araya getirip, üst üste binecek şekilde diker. Bu sayede büzücü kaslar güçlendirilir. Sfinkteroplasti, kolostomiden kaçınmak isteyen hastalar için bir seçenek olabilir.

-Rektal sarkma, rektosel veya hemoroid tedavisi: Bu sorunların ameliyat ile tedavisi, fekal inkontinansı azaltır veya ortadan kaldırır. Rektumtan büzücü kaslara uzanan sarkma, zamanla büzücü kasların kas ve sinirlerine zarar verir. Sarkma ne kadar uzun süre tedavi edilmezse, fekal inkontinansın ameliyattan sonra iyileşmeme riski de o kadar artar.

Fekal İnkontinans Sorunu Yaşıyorsanız

Fekal inkontinans sorunu yaşıyorsanız, tuvalete zamanında yetişemeyeceğiniz korkusuyla evden dışarı çıkmak istemeyebilirsiniz. Bu durumun üstesinden gelmek için şu tavsiyelere uyabilirsiniz:

-Evden çıkmadan hemen önce tuvaleti kullanabilirsiniz,
-Gün içinde tuvaletinizi tutamayacağınızı düşünüyorsanız ped veya tek kullanımlık iç çamaşırı kullanabilirsiniz,
-Yanınızda temizlik malzemesi ve temiz çamaşır bulundurabilirsiniz.